Beykozlu
New member
Suneth Perera
BBC Dünya Servisi
“2022 yılındayız. 100 yıl evvel birinci sefer bir çocuğa diyabet için insülin verildi fakat bu ilaca hâlâ dünyanın biroldukça yerinde erişmek ya epeyce sıkıntı ya da hayli kıymetli.”
Bu kelamlar Sydney Üniversitesi Tıp Okulu’nda Profesör olan Graham Ogle’a ilişkin.
Ogle, Lancet tıp mecmuasının Diyabet ve Endokrinoloji kısmında yayımlanan ve tip 1 diyabeti inceleyen yeni bir çalışmanın yazarları içinde.
Çalışma, dünyada insüline erişimdeki zorlukların insanların hayatı üstündeki olağanüstü tesire dikkat çekiyor ve gerçek tedavi formları mevcut olsaydı, bugün 3,9 milyon kişinin hâlâ hayatta olabilecek olduğunu tespit ediyor.
Dünyada yaklaşık 8,7 milyon kişinin diyabet hastalığıyla yaşadığı kestirim ediliyor.
Tip 1 diyabet nedir?
Tip 1 diyabet, pankreasın insülin üretimini bırakması ve bu biçimdece kandaki glikoz ölçüsünün artması durumunda ortaya çıkıyor.
Glikoz, kandaki en temel şeker çeşidi ve beden hücreleri için ana güç kaynağı.
Tip 1 diyabette kan şekeri düzeyleri denetim edilemeyebiliyor ve lakin bedene insülin enjekte edilerek tekrar denetim altına alınabiliyor.
Hastalık erken yaşta teşhis edilebiliyor.
Tip 1 diyabeti olan şahıslar, gün ortasında kan şekeri seviyelerini takip edip fizikî aktivite ve yiyeceklerle birlikte muhtaçlık duyulan insülin ölçüsünü gözlemlemek zorunda.
Bilim insanları tip 1 diyabetin sebebini kesin olarak bilmiyor.
Ancak bunun genetik ya da viral enfeksiyonların pankreastaki insülin üreten hücrelere ziyan vermesinden kaynaklı olduğuna inanılıyor.
2040’a kadar olay sayısı ikiye katlanabilir
Tip 1 diyabetle ilgili bilgiler birfazlaca ülkede yaygın bir biçimde bulunmuyor.
Bu yüzden hastalıkla ilgili çalışmaların birçok Avrupa ve Kuzey Amerika’daki ülkelerden gelen bilgilere dayanıyor.
Araştırmacılar, 2021 yılı için 201 ülkede tip 1 diyabetin farklı taraflarını anlayabilmek için yeni bir model geliştirdi.
Bu modelde muhakkak bir vakit diliminde bir popülasyondaki toplam olay sayısı, bu biçimde çerçevesinde gelişen olaylar, hastalıkla bağlı vefat oranları ve hayat beklentisi inceleniyor.
Bu çalışmanın kararında 2040 yılına kadar diyabet hastalarının sayısının iki katına çıkarak 17,4 milyona ulaşması öngörülüyor.
Çalışmaya nazaran şu anda diyabetin en yaygın görüldüğü 10 ülke sırasıyla ABD, Hindistan, Brezilya, Çin, Almanya, İngiltere, Rusya, Kanada, Suudi Arabistan ve İspanya.
Veriler, 14 yaş altındaki çocuklarda tip 1 diyabet hadiselerinin Finlandiya ve İsveç üzere Kuzey Avrupa ülkelerinde, ve Kuveyt ve Katar da dahil olmak üzere kimi Orta Doğu ülkelerinde çarpıcı seviyede yüksek olduğunu gösteriyor.
Bu yeni model ayrıyeten dünya genelinde kişi başına diyabet hastalığı yüzünden kaybedilen “sağlıklı hayat senelerını” da tespit ediyor.
Ancak diyabet bilhassa daha fakir ülkeleri etkilediği için bu oranlar dünya genelinde büyük ölçüde farklılık gösteriyor.
Örneğin, Sri Lanka’da kişi başına kaybedilen sağlıklı hayat yıllarının sayısı 48.
Bu, Güney Asya bölgesindeki en yüksek oran.
Benzeri görülmemiş bir ekonomik ve siyasi kriz ile gayret eden Sri Lanka’da tip 1 diyabeti olan 14 binden çok kişi olduğu düşünülüyor.
“Yeterince insülin şayet olmazsa ne yaparız?”
13 yaşındaki tip 1 diyabet hastası Sathsarani, Sri Lanka’daki bu bireylerden bir tanesi.
Sathsarani’nin 7 yıl evvel öbür bir hastalık için tedavi alırken diyabet hastası olduğu ortaya çıktı.
Sathsarani ve annesinin ayda bir defa, insülin almak için 200 kilometre uzaklıkta, Sri Lanka’nın merkezinde devlet tarafınca işletilen bir kliniğe gitmesi gerekiyor.
Ancak ülkede hayli sayıda tabip, ekonomik kriz yüzünden hastanelerde insülin stoklarının tükendiğini bildiriyor.
Sathsarani’nin annesi, “Yeterince insülin şayet olmazsa ne yaparız? Çocuğuma ne olur bilmiyorum, endişeliyim” diyor.
Teşhis
Yeni bilgiler, tip 1 diyabeti olan 8,7 milyon şahıstan 1,5 milyonunun yirmi yaşın altındaki çocuklar ve gençler olduğunu gösteriyor.
Ancak bu gençlerin hayat beklentileri, yaşadıkları yere bağlı olarak büyük ölçüde değişiyor.
Yapılan araştırmaya nazaran, düşük gelirli bir ülkede tip 1 diyabeti olan 10 yaşındaki bir çocuğun ortalama kalan ömür mühleti yalnızca 13 yıl.
Yüksek gelirli ülkelerde ise bu mühlet 61 yıl.
Uzmanlar, çocuklarda tip 1 diyabetin erken evrede teşhis edilmesinin kıymetini vurguluyor.
Profesör Öğlen, “Her yıl yaklaşık 35 bin genç yanılgılı teşhisler yüzünden ömrünü kaybediyor. Beşerler diyabetin çocuklarda görülmediğini düşünüyor ancak bu gerçek değil” diyor.
Önemli müdahaleler
Araştırmaya bakılırsa erken teşhis, yüz binlerce kişinin ömrünü güzelleştirebilecek ve kurtarabilecek dört temel müdahaleden yalnızca bir tanesi.
Hükümetlerden destek
Lancet’de yayımlanan çalışma, global bilgileri kullanan canlı bir endeks aracıyla tip 1 diyabetin global kapsamını ve tesirini tespit ediyor.
Ogle, “Biz bu dataları ülkelerle paylaştık. Diyabeti olan gençlerin ve yetişkinlerin sayısını ve ayrıyeten ülkelerdeki vefat oranlarını belirledik” diyor ve kelamlarına devam ediyor:
“Artık insanların hükümetlerine gidip, ‘bizi desteklemeniz gerekiyor, tedavi süreçlerimizi güzelleştirmeniz gerekiyor. Zira bunu yaparsanız beşerler daha sağlıklı olabilir ve hayat kurtarabilirsiniz’ diyebilir.”
BBC Dünya Servisi
“2022 yılındayız. 100 yıl evvel birinci sefer bir çocuğa diyabet için insülin verildi fakat bu ilaca hâlâ dünyanın biroldukça yerinde erişmek ya epeyce sıkıntı ya da hayli kıymetli.”
Bu kelamlar Sydney Üniversitesi Tıp Okulu’nda Profesör olan Graham Ogle’a ilişkin.
Ogle, Lancet tıp mecmuasının Diyabet ve Endokrinoloji kısmında yayımlanan ve tip 1 diyabeti inceleyen yeni bir çalışmanın yazarları içinde.
Çalışma, dünyada insüline erişimdeki zorlukların insanların hayatı üstündeki olağanüstü tesire dikkat çekiyor ve gerçek tedavi formları mevcut olsaydı, bugün 3,9 milyon kişinin hâlâ hayatta olabilecek olduğunu tespit ediyor.
Dünyada yaklaşık 8,7 milyon kişinin diyabet hastalığıyla yaşadığı kestirim ediliyor.
Tip 1 diyabet nedir?
Tip 1 diyabet, pankreasın insülin üretimini bırakması ve bu biçimdece kandaki glikoz ölçüsünün artması durumunda ortaya çıkıyor.
Glikoz, kandaki en temel şeker çeşidi ve beden hücreleri için ana güç kaynağı.
Tip 1 diyabette kan şekeri düzeyleri denetim edilemeyebiliyor ve lakin bedene insülin enjekte edilerek tekrar denetim altına alınabiliyor.
Hastalık erken yaşta teşhis edilebiliyor.
Tip 1 diyabeti olan şahıslar, gün ortasında kan şekeri seviyelerini takip edip fizikî aktivite ve yiyeceklerle birlikte muhtaçlık duyulan insülin ölçüsünü gözlemlemek zorunda.
Bilim insanları tip 1 diyabetin sebebini kesin olarak bilmiyor.
Ancak bunun genetik ya da viral enfeksiyonların pankreastaki insülin üreten hücrelere ziyan vermesinden kaynaklı olduğuna inanılıyor.
2040’a kadar olay sayısı ikiye katlanabilir
Tip 1 diyabetle ilgili bilgiler birfazlaca ülkede yaygın bir biçimde bulunmuyor.
Bu yüzden hastalıkla ilgili çalışmaların birçok Avrupa ve Kuzey Amerika’daki ülkelerden gelen bilgilere dayanıyor.
Araştırmacılar, 2021 yılı için 201 ülkede tip 1 diyabetin farklı taraflarını anlayabilmek için yeni bir model geliştirdi.
Bu modelde muhakkak bir vakit diliminde bir popülasyondaki toplam olay sayısı, bu biçimde çerçevesinde gelişen olaylar, hastalıkla bağlı vefat oranları ve hayat beklentisi inceleniyor.
Bu çalışmanın kararında 2040 yılına kadar diyabet hastalarının sayısının iki katına çıkarak 17,4 milyona ulaşması öngörülüyor.
Çalışmaya nazaran şu anda diyabetin en yaygın görüldüğü 10 ülke sırasıyla ABD, Hindistan, Brezilya, Çin, Almanya, İngiltere, Rusya, Kanada, Suudi Arabistan ve İspanya.
Veriler, 14 yaş altındaki çocuklarda tip 1 diyabet hadiselerinin Finlandiya ve İsveç üzere Kuzey Avrupa ülkelerinde, ve Kuveyt ve Katar da dahil olmak üzere kimi Orta Doğu ülkelerinde çarpıcı seviyede yüksek olduğunu gösteriyor.
Bu yeni model ayrıyeten dünya genelinde kişi başına diyabet hastalığı yüzünden kaybedilen “sağlıklı hayat senelerını” da tespit ediyor.
Ancak diyabet bilhassa daha fakir ülkeleri etkilediği için bu oranlar dünya genelinde büyük ölçüde farklılık gösteriyor.
Örneğin, Sri Lanka’da kişi başına kaybedilen sağlıklı hayat yıllarının sayısı 48.
Bu, Güney Asya bölgesindeki en yüksek oran.
Benzeri görülmemiş bir ekonomik ve siyasi kriz ile gayret eden Sri Lanka’da tip 1 diyabeti olan 14 binden çok kişi olduğu düşünülüyor.
“Yeterince insülin şayet olmazsa ne yaparız?”
13 yaşındaki tip 1 diyabet hastası Sathsarani, Sri Lanka’daki bu bireylerden bir tanesi.
Sathsarani’nin 7 yıl evvel öbür bir hastalık için tedavi alırken diyabet hastası olduğu ortaya çıktı.
Sathsarani ve annesinin ayda bir defa, insülin almak için 200 kilometre uzaklıkta, Sri Lanka’nın merkezinde devlet tarafınca işletilen bir kliniğe gitmesi gerekiyor.
Ancak ülkede hayli sayıda tabip, ekonomik kriz yüzünden hastanelerde insülin stoklarının tükendiğini bildiriyor.
Sathsarani’nin annesi, “Yeterince insülin şayet olmazsa ne yaparız? Çocuğuma ne olur bilmiyorum, endişeliyim” diyor.
Teşhis
Yeni bilgiler, tip 1 diyabeti olan 8,7 milyon şahıstan 1,5 milyonunun yirmi yaşın altındaki çocuklar ve gençler olduğunu gösteriyor.
Ancak bu gençlerin hayat beklentileri, yaşadıkları yere bağlı olarak büyük ölçüde değişiyor.
Yapılan araştırmaya nazaran, düşük gelirli bir ülkede tip 1 diyabeti olan 10 yaşındaki bir çocuğun ortalama kalan ömür mühleti yalnızca 13 yıl.
Yüksek gelirli ülkelerde ise bu mühlet 61 yıl.
Uzmanlar, çocuklarda tip 1 diyabetin erken evrede teşhis edilmesinin kıymetini vurguluyor.
Profesör Öğlen, “Her yıl yaklaşık 35 bin genç yanılgılı teşhisler yüzünden ömrünü kaybediyor. Beşerler diyabetin çocuklarda görülmediğini düşünüyor ancak bu gerçek değil” diyor.
Önemli müdahaleler
Araştırmaya bakılırsa erken teşhis, yüz binlerce kişinin ömrünü güzelleştirebilecek ve kurtarabilecek dört temel müdahaleden yalnızca bir tanesi.
- Zamanında teşhis: Tip 1 diyabetten etkilenen herkese hakikat vakitte teşhis koyabilsek, 2040 yılında 668 bin kişi daha hayatta olabilir
- İnsülin ve test: Dünyada her insanın insülin tedavisine, gerekli testlere ve hastalıkla çaba araçlarına erişimi olursa, 2040’ta 1,98 milyon kişi daha hayatta olabilir
- İnsülin pompası ve glikoz izleme teknolojisi: İnsülin pompası, gece gündüz kana epeyce az ölçüde insülin veren tıbbi bir aygıt. Dünyada her insanın glikoz izleme ve otomatik insülin dağıtım teknolojisine erişimi olursa, 2040’ta 673 bin kişi daha hayatta olabilir
- Önleme ve tedavi: Yeni tedavileri araştırarak ve gerekli yatırımı yaparak, tip 1 diyabeti olan her insanın ömür müddetini ve kalitesini iyileştirebiliriz
Hükümetlerden destek
Lancet’de yayımlanan çalışma, global bilgileri kullanan canlı bir endeks aracıyla tip 1 diyabetin global kapsamını ve tesirini tespit ediyor.
Ogle, “Biz bu dataları ülkelerle paylaştık. Diyabeti olan gençlerin ve yetişkinlerin sayısını ve ayrıyeten ülkelerdeki vefat oranlarını belirledik” diyor ve kelamlarına devam ediyor:
“Artık insanların hükümetlerine gidip, ‘bizi desteklemeniz gerekiyor, tedavi süreçlerimizi güzelleştirmeniz gerekiyor. Zira bunu yaparsanız beşerler daha sağlıklı olabilir ve hayat kurtarabilirsiniz’ diyebilir.”